di Ernesto Prudente
Capitolo 10°
I burattini riconoscono Pinocchio e gli fanno una gran festa, ma sul più bello esce fuori Mangiafuoco, il burattinaio, e per Pinocchio si profila il pericolo di fare una brutta fine.
Quanne Pinocchio trasètte dint’u barraccone, u sipàrje stéve ggià aizzate e ncòppe u parche già stévene Arlacchìne e Pulecenèlle che facévene finte i s’appiccecà tra lòre é stévene pronte pe se menà mazzate i mòrte.
A ggénte, c’u ll’uocchje apiérte e i récchje spelàte, stéve attiénte a chélle ca succedéve ncòppe u parche e se schiattàve i resàte. I duje se cantavene i còrne comme sé fossere òvère dduje perzune i chiste munne.
A ntrasàtte, Arlacchine se fermàje a parlà é c’a mane facètte ségne a une ca stéve arréte a tutte é se mettètte a strellà: “Sante d’u paravise, sto sunnànne o stò scetate? Chille llà bbàsce me pare Pinocchio”! “E’ Pinocchio ovére”, decètte Pulecenèlle. E a stésse còse ‘a decètte pure Filumène. “E’ isse, è pròpete isse” alluccàjene ‘nziéme tutte i burrattine ca stévene a rète i quìnte.
Allore Arlacchine se mettètte alluccà:
“Pinocchio, viéne a ccà. Viéne int’i bracce d’i fràte tuoje”.
Pinocchio, nun su facètte dìcere doje vòte e cu duje zumpe, mettènne i piéde pure ncape u direttore d’orchèstre, fuje ncòppe u pàrche.
Succedètte a fine d’u munne, vàse, abbràcce, pìzzeche, muorze ca nun fennévene maje tante c’a ggènte se sfastedìàje e se mettètte alluccà: “Baste cu stà mmuìne, jàmme annanze c’a cummèdje”.
Viste che i burrattine nun ne vulévene sapé é continuàvene a fa fèste a Pinocchio, ascètte fòre u cape, n’òmme accussì ruosse ca mettéve paure sule a ‘uàrdàrle. Ere brutte comm’a pèste. Tenève na barbe, nére comm’a gnòste, e tante lònghe, tante lònghe, ca quanne cammenave nce jéve sotte i piède. Tenéve na vocche larghe comm’a nu furne e duje occhje ca parévene ddoje lantèrne appicciate. Mmàne tenéve na fruste fatte i siérpe é i code i vorpe ntrezzàte.
Quanne chiste assummàje, nisciune fiatàve cchiù.
Se sentévene vulà i mosche.
“Pecché si venùte a méttere muìne dint’u triatre mìje”? decètte a Pinocchio.
“M’è crédere, nubilissime òmme, c’a corpe nun è a mìje”, rispunnètte Pinocchio.
“Basta, zìtte, stasére facimme i cunte”. Decètte chille giàcante.
Fennute a rècete, u burattinaje se ne iètte dint’ a cucine pecché, ncòppe u fuoche, nfelate int’a nu spiéde, tenéve nu crapettiélle pe su mangià. Date ca nun tenéve cchiù légne a brucià, chiammaje Pulecenèlle é Arlacchine é nce decètte: “Purtàteme ccà chille burrattine i Pinocchio ca truvate appìse a nu chiuove. Me pare nu cose i légne sìcche é mettènnele a brucià sicuramènte fa na bèlle fiamme p’arrostere u crapètte”.
Arlacchine é Pulecenèlle, mpaurite p’i uàrdate storte d’u patrone, currèttere addo stéve Pinocchio, u pigliàjene é, mbràcce, comme si fosse nu capitone, u purtàjene int’a cucine.
Pinocchio alluccava, menàve strille i pazze, chiàmmanne aiute: “Papà, aiùteme. Nun me fa murì. Sàrveme”:
Capitolo 11°
Mangiafuoco starnurisce e perdona Pinocchio che, a sua volta, difende dalla morte il suo amico Arlecchino.
burattinàje Mangiafuoche, accussì se chiammàve, ère n’òmme cchiù brutte d’a pèste. Chélle barbe, pò, c’u cummegliave da cape a pède, comme se annanze tenésse nu mantesine, u facéve sembrà n’òmme cattive. Ma nun ére accussì malamènte. Quanne se vedètte i frònte Pinocchio ca se turcéve e strellave p’a paure e chiagnéve, se mpiétusètte a tale punte ca facètte nu starnute ca parève na cannunate.
A chille starnute, Arlacchine, ca canuscéve bbuone Mangiafuoco, s’acalàje u late i Pinocchio e int’a na récchje, zitte-zitte, nce decètte: “Aje scam-pate, frate mìje, u starnute i Mangiafuoco è state nu bbuone ségne. Avute cumpassione i té. Mò sì sarve”.
S’adda sapé che tutte ll’uommene quanne addevèntene tiénere i còre chiàgnene é si nun chiàgnene fanne finte i s’asciuttà na làcreme. Mangiafuoco, nvéce, tène u vizzje i fà nu starnute pe dimustrà ca pur’isse tene nu còre.
A chiste punte, Mangiafuoco, sèmpre cu na voce pussénte, decètte a Pinocchio: “Baste mò. Aje fennéscere i chiagnere. I làcreme tòje me fanne venì n’acquoline mmoccche ca quase-quase.. Eccì, Eccì”. E facètte n’ate dduje starnute.
“Crisce sante” fùjene i parole i Pinocchio.
“Grazie, respunnette Mangiafuoco. Mò dimme na còse: Pàtete é màmmete so ancòre vive”?
“Papà sì, a mammà nun l’agge maje canusciute”.
Chi sà che dispiacère fosse pe pàtete se je, mò, int’a stu mumènte, te facèsse ittà int’a chille cravune appicciàte.
Pòvere viécchje, u cumpatische” etcì-etcì-etcìetcì ”, è facètte quatte starnute.
E Pinocchio:”Crisce sante”.
“Grazie, rispunnètte Mangiafuoco, s’adda cumpatì pure a mmé. Mò, cumme vide, nun ténghe cchiù légne a méttere dint’u fuoche pe fennì i còcere u crapettiélle é tu mi facisse proprie còmmede. Ma oramàje me songhe mpiétusite é u pòste tuje aggia jàrdere quacche burrattine d’ì miéje. E alluccàje: Ué, uàrdje”.
A chiste llùcche accumparèttere ddoje uàrdje i legnamme, sécche é lònghe, cu nu cappiélle, comm’a chille ca tènene i carabbiniére, a ddoje ponte, é cu na sciabbule arruzzute sfudarate mmane.
A ché, Mangiafuoco, cu na voce cavèrnose, nce decètte:
“Pegliàte Arlacchine, attaccàtele bbuone é menàtele dint’u fuoco. Vògle c’u crapettiélle s’adda arrostere bbuone.
Fegurateve u pòvere Arlacchine. Tremmave suocce-suocce é p’a tròppe paure se cacàje sotte.
Pinocchio, quanne u vedètte in chélle condizione se ngiunicchiàje i piéde i Mangiafuoco é, signuzzànne, cu i lacreme ca nce scennèvene, se mettètte a dìcere:”Pietà, signor Mangiafuoco! Piétà”.
“Ccà nun nce stanne signure”, respunnètte Mangiafuoco.
“Pietà, signor Cavaliere”
“Ccà nun nce stanne cavaliere” decètte Mangiafuoco.
“Piètà, signor cummendatore”, impluràje Pinocchio.
“Ccà nun nce stanne cummendatore”, ascètte a vocche i Mangiafuoco.
“Piétà, Ccellènze”
Quanne se sentètte chiammà Ccellènze, Mangiafuoco addeventàje, bèlle é buone, na perzone i còre é decètte a Pinocchio: “Eva bbuò, che vvuò a mé”.
E Pinocchio, c’a fàcce pe tèrre: “T’addumanne a ràzzje p’u stu pòvere Arlacchine”.
“Si t’agge fatte a té, a ràzzie, nun signifeche c’agge fà a tutte quante. Chiste me sèrve p’appiccìà u fuoche p’arrostere mègle u crapettiélle”. Allore Pinocchio, aizzannese all’érte e ghittànne u cappiélle pe tèrre, decètte c’u curàgge: “Sé è accussì, sàcce chélle ca tòcche a mé.
Signure uardìje, attaccàteme é ghittàteme mmièze u ffuoche pecché nun è juste ca stu pòvere Arlacchine adda murì pe mé”:
Sti paròle, ditte a voce àute, facèttere chiàgnere tutte i burrattìne che stévene llà é i guàrdje, pure llòre i légne, chiagnévene comm’a dùje pecuriélle i làtte.
Mangiafuoco, ch’ère attiénte a tutte stu scunguàsse, dapprìmme se ne strafuttètte i tutte chélle paròle e i tutte chélle làcreme, pò, chiane-chiane, pur’isse se còmmòvètte é se mettètte a starnutì.
Dòppe ca facètte quatte, cinqe, sèi starnute, arapètte i vràcce dicènne a Pinocchio: “Tu sì nu buone uàglione, viéne ccà é dàmme nu vase”.
Pinocchio currètte sùbbete é, arrampecannese p’a barbe, comme si stésse nfacce a na muntagne, nce azzéccàje nu vase ncòppe a ponte d’u nase.
“Allore a ràzzje è fatte”, dumandaje Arlacchine cu nu file i voce c’appéne se sentéve.
“A ràzzje è fatte”, respunnètte Mangiafuoco.
Pò, muvènne a cape a ccà é a llà, decètte: “Stasére u craprètte mu mange pure mmiéze crude, ma attiénte p’a pròsseme vòte. A chi tòcche, tòcche ”.
P’a giòje, i burrattine saglièttere tutte ncòppe u parche, appicciàjene lumme e lampadàrje e se mettèttere a zumpettìà é a ballà fine a ghiùorne.
Capitolo 12°
Mangiafuoco regala cinque monete d’oro a Pinocchio perché le porti a Geppetto. Pinocchio, invece, si lascia abbindolare dal Gatto e dalla Volpe e se ne va con loro.
juorne appriésse, Mangiafuoco chiammàje, a spartàte, a Pinocchio é nce dummannàje:
“Comme se chiamme pàtete”
“Geppetto”
“C’àrte fà?
“U pòver’òmme”.
“Uadàgne assaje sòrde?”
«Uadàgne tànte ca nun tène maje nu sorde int’a sàcche. Pe m’accattà u libbre d’a scòle s’à vennùte a giacchètte ca tenéve ncuolle».
“ Pòver’òmme. Me fà cumpassione. Tiècchete cìnqe munéte d’òre, pòrtancélle é fange pure i salute miéje”.
Pinocchio, dòppe c’avètte ringraziàte mille vòte Mangiafuoco, pigliàje tutte i burrattine d’a cumpagnìje e l’abbracciàje a une a une. Abbracciàje pure i guàrdje é, tutte cuntènte, pigliàje a vìje d’a case.
Nun avève fatte mànche miéze mìgle i cammine quanne ncuntràje na vorpe zòppe e nu jàttone cumpletamènte cecàte che cammenàvene abbracciàte, aiutànnese tra llòre a buone cumpagne.
A vòrpe ch’ère zòppe cammenave appuggiate a jàtte è a jàtte, ch’ère cecate, se lassave purtà d’a vorpe.
“Bòngiòrne Pinocchio”, nce decètte a vòrpe.
“E cumme sàje u nomme mije”? dummannàje Pinocchio.
“Canosche a pàtete”!
“Addò è viste”?
“Agge viste aière ncoppe a pòrte d’a case soje”.
“E che facéve”?
“Tenéve na cammise c’u i màneche arraugliate é, p’u fridde, tremmave comm’a na fògle”.
“Pòvere papà. Ma, si Ddìje vò!, a ògge nun trèmmarà cchiù”.
“E pecché, che fàje”?
“Pecché songhe addeventate nu signore”.
“Nu signore tu”? Decètte a vorpe facénnese na resate sguàjate. Pure a jàtte reréve, allìsciànnese i baffe.
“Cà nce stà pòche a rìrere”, decètte Pinocchio nu pòche ncazzate. “N’àgge a dulore i ve fà venì l’acquolina mmocche, ma je tènghe cinqe munéte d’òre, i vviccànne” é ì teràje fòre a dint’a sacche, addo i tenéve nascuoste.
Comme i vedètte, a vorpe allungaje chélle còsce ca parévene arracagnute mèntre u jattone arapètte, pe nu mumènte, ll’uocchje che paréttere doje lantèrne.
E’ pròprje vère ca i sorde fanne venì a viste i cecate!
“E mò, dummannàje a vorpe, che nce fàje”?
“Primme i tutte, respunnètte Pinocchio, vògle accattà na bèlle giacchètte nòve a papà. Na giacchétte d’òre e d’argiènte cu i buttune i brillante. Pò m’agge accattà nu sillabbàrje pecché vògle ì a scole pe studià vèramènte”.
“Uarde a mé, decètte a vorpe. Je, p’a vògle matte i studià, agge perdute na còsce”.
“E uàrde pure a mé, decètte u jàttone, ca pe studijà assaje agge perdute a viste a tutte é duje ll’uocchje”.
Mèntre arravugliàvene sti penzìèri, nu miérule jànche, ca stéve pusate ncòppe a na schiante i n’àrbere, se facètte sentì decènne:
“Pinocchio, nu dà rètte a i cunzigle di male cumpagne, si nò, appriésse, te ne piènte”.
Pòvere auciélle! Nun fennètte manche i parlà, c’a jàtte, cu nu zompe ca paréve nu fùlmene, se menàje ncuolle e s’u mangiàje cu tutte i pénne.
Fennute i mangià, se pulezzàje u musse, nchiudètte ll’uocchje e turnàje a fà a cecate, comm’a prìmme.
“Pòver’auciélle, decètte Pinocchio nfacce a jàtte, pecché nce fatte fà stà brutte fine”?
“Nc’agge vulute dà na lezione, accussì se mpàre a se nfelà int’i fatte i ll’ate”.
Cammenanne é chiacchiaranne, avévene fatte quase na metà d’a vìje pe turnà a case i Geppetto, quanne a vòrpe, avutànnese i bòtte é tòme-tòme, decètte nfàcce a Pinocchio:
“Vulisse radduppià i munéte ca tiéne? Vulisse ch’i cìnqe sòrde tuoje addeventàssere ciénte, mille, duimìle”?
“Magàre! E comme se fà”?
“U sistème è sémplece. Nvèce i ì a case, avisse venì cu nuje”.
“E addo”.
“U paése d’i bafarune”.
Pinocchio nce penzàje a responnere.
“Nun nce vògle venì. So arrevate quase a case é papà m’aspètte. Chi sà comme se sarrà dispiaciute a nun me vedè i turnà. So state nu sciauràte é avéve raggione a rille parlante quanne me decéve ca i uàgliune ca nun stanne a sentì i patre vànne spiérze é nun ù sanne. Fànne tutte na brutte fine. Pure aiéressére stève facènne na brutte fine. Si sule nce pènze me vène nu lìppe i fridde”.
“Te ne vvuò ì pròprete a case”? decètte a vòrpe. “E sé è accussì vatténne pure, tante pègge pe té”.
“Tante pègge pe té”, repetètte pure u jàttone é continuàje: “Piénzece, piénzece bbuone. Ricòrdete che stàje piglianne a cauce a furtùne”.
“I cinqe sòrde ca tiéne, da nu juorne a n’ate, pònne deventà duimile” decètte a vòrpe.
“Duimile”, azzettàje a jatte.
“Ma comm’è pussìbile”, dumandàje Pinocchio ch’ère rimaste a vocche apèrte.
“Tu fàcce capì sùbbete-sùbbete”, int’a niénte, decètte chélle furbacchione d’a vòrpe. “Tu è sapé ca u paése d’i bafarune nce stà n’uorte ca tutte chiàmmene u campe d’i miracule. Tu, sèmpe pe te fà capì, fàje nu fuosse, comme fànne i campagnuole quanne semmìnene, e dinte nce mitte nu zecchìne d’òre. U cummuogle cu nu pòche i tèrre é u dàcque.
Tu te ne vaje a case a durmì é durante a nòtte u zecchìne spighe é fiorisce; accussì, a matine dòppe, quanne tuorne, truove n’àrbere càreche i tante sòrde d’òre”.
Pinocchio nun capéve cchiù niénte tante ère sbalurdute.
“Sicché, decètte, sé je semmìne int’a stu campe i cinqe munéte ca m’a date Mangiafuoco, a matine dòppe che nce tròve”?
“U cunte è fàcele”, respunnètte a vòrpe. “Nu cunte ca se pò fa ncòppe i ponte d’i déte.
Murtìpleche cinquciènte pe cinqe é t’èsce fòre ca te truove dint’a sàcche duimìle é cinquciénte munéte d’òre, lampante e sunante”.
“Che bèlle còse”, alluccàje Pinocchio facènne zumpe comm’a nu tacchìne.
Appéne agge cuovete tutte sti sòrde, duimile me tènghe pe mé e cinquciénte vi rigale a vvuje”.
“Nu riale a nuje”, strellàje a vòrpe. “Ma tu si pazze! Ddìje nce scampe é libbere, nuje nun vulimme nisciune riale”
“Nun vulimme niénte”, decètte pure a jàtte.
“Nuje vulimme sultante aiutà a ggènte brave é pòvere”.
“Che brave persune, che brave gènte”, penzàje ncuorpe a isse Pinocchio e scurdànnese d’u patre, d’a giacchètte, d’u frìdde, d’u libbre é i tutte chelle còse bbòne c’avéve penzate i fà, decètte nfàcce i cumpagne:”Jàmme, jàmme sùbbete- sùbbete. Je vènghe cu vuje.
(continua)
