di Ernesto Prudente
Capitolo 19°
Pinocchio viene derubato delle sue monete d’oro e per castigo si busca anche quattro mesi di prigione
Pinocchio, pe fa passà u tiémpe ca ére spettà, turnàje dint’u paése. Cuntàve i minùte, une a une, é quanne credètte ca fosse u mumènte juste, c’u còre ca nce sbattéve mpiétte fòrte-fòrte, pigliàje a vìarèlle ch’u purtave a chéll’uorte addo avève semmenàte i sòrde. Ncuorpe a isse penzave: “é sé nvéce i mille munéte ne truvàsse duimile? E sè nvece i duimile fòssere cinqemile? E sé nvéce i cinqemile ne truvàsse cièntemile? Mamme mìje! Che signore c’addeventàsse. Me facésse nu bèlle palazze cu na cantine chiène i buttégle i vine é na crestalliére chiéne i pizze doce”. Attramènte fantasticave stì penziére, arrevàje int’a zòne du campe. Se fermàj a luntane, pe vedé si scurgéve còcche piante cu i schiante chiene i munéte d’òre, ma nun vedève niénte. Facètte n’ate centenàre i passe, é niénte; àrbere nun se ne vedévene. Arrevàje pròprje addo avéve fatte u fuosse é manche llà vedètte còccòse. Addeventàje piénzeriuse é luvannese a mane d’a sàcche s’arrattàje a cape. Pròprje int’a chille muménte sentètte na madònne i resate, s’avutàje é vedètte nu pappaualle ca cercave pùllece int’a chelle pòche pénne ca tenéve ncuolle. “Pecché rire”? dummannàje Pinocchio, tutte ncàzzate. “Rire pecchè c’u bècche m’agge ciculiàte sotte a scélle” Pinocchio nun u respunnètte. Jètte addo stéve u fuosse cu ll’acque, inghètte n’ate scarpe d’aque é turnàje a addacquà addo avève semmenate i munéte. Attramènte facéve chéste sentètte na resàte ancore cchiù fòrte i chélle i primme. Nun ce putètte cchiù. Arraggiàte, comme a nu lupe chine i famme, s’avutàje é decette: «Se pò sapé pecchè rire i chéste manère, pappauàlle fetènte e scustumate»? “Rire penzanne a tutte chille bafarune, comm’a té, ca se ammòcchene tutte i puttanate ca nce dìcene é se fanne nfìnucchià a chi tène nu pòche pòche i furbèìzje cchiù i llòre” “Stàje parlànne i mé»? «Sì, sto parlànne pròprje i té, pòvere mamuocce, ca sì accussì nzapìte i sale. Sule nu matte comm’a té putéve penzà ca i munéte se pònne semmenà é se pònne còglere comme se fossere fasule, chichièrchje, lummiccule, cucuzziélle o checozze. Pur’je, na vòte, agge credute a stì fessarìje é ògge ne pave i P ppéne. Ogge, ma è tròppe tarde, me so accòrte ca pe méttere nziéme quacche sòrde t’àje sapé uadagnà ca fatìche é, pò, è fà funzionà u cerviélle”. “Nun te capìsche”, decètte Pinocchio che già tremmàve i paure. “Paciénze”, decètte u pappaualle, mò me spiéghe mègle: “Tu è sapé che attramènte stive int’u paése, a vorpe é u jàttone so’ venùte ccà, ànne scavàte i sòrde d’òre, s’ànne mise dint’ i sàcche é so scappàte comm’u viénte. E mò chi i capàce d’ arrevà è pròprje brave”. Pinocchio rummanètte a vocca apèrte é, nun vulènne crédere a chélle ca nce avéve ditte u pappauàlle, se mettètte a scavà cu i mmane é cu ll’ogne a chille pòste c’avéve addacquate. Scavàje comm’a nu pàzze é facètte nu fuosse tànte fute ca a inte nce putéve méttere a inte nu varrìle sane-sane. Desperàte, comm’a nu cane ca se fa scappà na quàgle che tène mmocche, turnàje n’ate vòte int’u paése é ghiètte i corze int’u tribbunàle pe denunzià i duje mariuole che nc’avévene rubbàte i sòrde. U giùdece, nu scignone, viécchje é tutte spellàcchiate, c’appartenéve a famìgle di gurille, tenéve nu pare i lènte d’òre ma sènze lastre. Pinocchio raccuntàje pe file é pe ségne tutte chélle ca nc’ère succiésse, tutte chèlle c’avéve passate. U giùdece u stètte a sentì sènze pèrdere na paròle, po’ allungàje a mane é sunàje u campaniélle. A u ndrì-ndrì d’u campaniélle assummàjene due cane, mastine napulitane, vestute a carabbiniére. U giùdece, zennechìjànne ll’uocchje, decètte nfacce i guàrdje: “A stu pòvere diàvule nc’anne rubbàte quatte munéte d’òre, mò pigliàtele é mettìtele sùbbete a durmì ncòppe u tavulàcce”. Pinocchio, ca nun s’aspettàve na sentènze i chéste manère, vuléve prutestà ma i guàrdje nc’attappàjene a vocche é su carriàrene ngalère addo rummanètte pe quatte mise. Nu tiémpe ca nun passàve màje. Avètte a ciòrte ca u cape i sta città vencètte na uérre cu nu paése vicìne é pe festeggià a vittòrje facètte sunà i cam-pane, facètte sparà nu sacche i battèrìje é dètte ordene i rapì i canciélle d’u càrcere é fa scì tutte chille ca stévene nchiùse. “Si èscene ll’ate, vògle ascì pur’je” decètte Pinocchio nfacce u carceriére. “Tu no”, respunnètte a uardje, “tu nun fàje parte i chiste nùmmere” “Ma songhe nu malandrine pur’je”, decètte Pinocchio. “Sé è accussì allàje mille vòte raggione”, decètte u uàrdiàne é nce arapètte a porte p’u fà scì. Pinocchio u salutàje luvànnese u cappiélle.
Capitolo 20°
Liberato dalla prigione, Pinocchio si avvia per tornare a casa della Fata, ma lungo la strada trova un grosso serpente e poi rimane impigliato in una tagliola.
Sènze pèrdere tiémpe, Pinocchio, cum-m’ascètte d’u càrcere pigliàje, tutte allère, a vìje ca purtave a case d’a Fate. Date c’avéve chiuoppete, a vìje ère chiéne i fànghe, nu fanghe c’arrevave a mèze còsce. Pinocchio nze mpurtave i niénte. Nun vuléve pèrdere tiémpe é curréve. Vuléve vedé u patre é chélle sòre cu i capille turchìne. U fànghe nce schizzave fine a ncàpe.
Curréve comme nu cane che sta a rète a na lèpre. Vuléve arrevà amprèsse. Currènne, currènne, penzàve é decéve a isse stésse : «Quante uàje ca me so’ capitate. M’àgge meretàte pecché àgge vulute fà sèmpe i cape mìje sènze sèntere i cunzìgli i chi me vuléve bbène. A mò, prummétte ca cagne vite. Agge addeventà nu uaglione ubbidiénte”.
Chi sà se pàteme m’aspettàte? U trove a case d’a Fate? Pover’òmme! Cumm’u véche àgge jénchere chine i vàse.
E a Fate? Chi sà se me perdunarà pe tutte chélle che nc’agge fatte? E a penzà ca si ògge je so vive àgge ringrazià a ésse. Ma è màje ésestute nu uàglione cchiù ngrate é sènze còre, i mé”.
Attramènte penzàve e decève chéste ccòse, s’aètte fermà i bòtte é facètte pure quàcche passe arrète, pecché a mmiéze a vìje nce stéve, stise pe tèrre, nu ruonghe ruosse-ruosse, tante ruosse ca me paréve nu mangialìce, c’a pèlle scùre é cu ll’uocchje vèrde é, abbonte a code, ascéve nu fumme ca parève u fumme i nu cammìne appicciate.
Pinocchio se mettètte tante paure ncuorpe ch’avètte scappà luntane, s’assettàje ncoppe a nu muntone i préte aspettànne c’u ruonghe se ne jésse a mmiéze a vìje.
U ruonghe dint’a chéll’acque é fànghe scialjàve
Aspettàje une, ddoje, tré ore, chi u sàpe quante tiémpe, ma u ruonghe stève sèmpe llà é a luntane se vedévene ll’uocchje viérde é u fumme che nc’ascéve d’a code. Pinocchio nun nc’afacéve cchiù a spettà é, facènnese un’àneme é curàgge, s’avvicenàje a pòche passe é, cu na vucélle doce, decétte: “Signore ruonghe, m’u facìsseve u piacére i ve scustà pe me fà passà”?
Fu comme se avésse parlate a nu mure.
Pinocchio, sèmpe c’a vucélle doce,: “Te vulésse fa sapé, bèlle ruonghe, ca je agge ì a case addo nce stà papà che m’aspètte é che è tante tiémpe ca nun u véche. Me fàje passà”?
U ruonghe, nvéce i responnere, chiudètte ll’uocchje é se stennètte pe tèrre. Stutàje pure u cammìne.
«Che fosse muorte», penzàje Pinocchio é, sènze pèrdere tiémpe, cercàje i fa nu zompe pe cuolle é passà a chill’ate late. Ma comme aizzàje u pète pe zumpà, u bestione s’arrezzàje comm’a na mòlle é u pòvere Pinocchio pe se terà arrète nciampàje nfacce a na prète é cadètte pe tèrre jénne a fennì c’a cape dint’u fanghe é i còsce pe ll’àrje.
U ruonghe, che stéve pure a tante tiémpe a fòre a ll’acque, vedènne tutte sti mòsse i Pinocchio, se mettètte a rìrere, accussì fòrte, ca se rumpètte na véne du còre é murètte ovèramènte.
Pinocchio se dètte da fà a correre p’arrevà, primme i nòtte, a case da Fate. A nu cèrte punte sentètte u stòmmeche i pezzecà. Sentéve famme. Penzàje bbuone i zumpà dint’a nu campe curtivate pe truvà quacche pigne d’uve.
Nun a fosse màje fatte! Comme arrevàje vicine u file i vite, crac é i piéde fennèttere int’a duje fiérre ca nce facèttere vedé, une a une, tutte i stèlle ca stévene nciéle.
U pòvere Pinocchio ére jute a fennì int’a na tràppule che nu cuntadìne avéve apparate p’i vorpe é p’i faìne che, dòppe i galline, se mangiàvene pure ll’ùve.
Capitolo 21°
Pinocchio venne preso da un contadino che lo impiega a fare il cane da guardia.
Pinocchio, comme jètte a fennì cu pède dint’a tràppule, se mettètte a chiàgnere é a strellà comm’a nu pazze, chiammànne aiute. Nisciune u putève aiutà pecché llà attuorne nun nce stève nisciùne. Nun nce stévene case é p’a vìje nun passave n’àneme vìve.
Se facéve scure é, nu pòche p’u dulore d’a trap-pule che nce stregnéve i còsce, é ne pòche p’a paùre i stà sule sule
mmiéze a campagne, Pinocchio se sentéve quasi i svenì quanne nce passàje pe cape na lucernélle.
Pinocchio a chiammàje é nce decètte: “Lucernèlle, famme u piacére i me luvà a int’a stu martìrje”.
“Figle mìje bèlle, respunnètte a lucernèlle, fermànnese a guardà, cumme màje si ghiute a fennì dint’a sta tràppule”?
“Songhe venute ccà pe me fà nu ràppule d’uva pecché sentéve na famme i pazze”
“Ma l’uve ère a toje”?
“Nò”
“E allore chi t’a ditte i rubbà a rròbbe i ll’ate”?
“Tenéve fàmme”!
“A famme, uàglione mìje, nun è na bbòne raggione pe te fà piglià a rròbbe ca nun è a toje”!
A chiste punte fennètte u parlà tra Pinocchio e a lucernèlle pecché se sentètte nu remmore i passe che s’avvecenàve chiane-chiane.
Ere u patrone d’a tèrre ca venéve a vedé sé còcche anemàle, ché i nòtte geràve pe llà ttuorne, pe se mangià i galline, fosse fennute int’a trappule c’avéve apparàte.
“Ah, mariùnciuélle mije”, decètte u cuntadine quanne, aizzàje a lanterne che tenève nascuoste sotte u mantiélle, vedètte ca dint’a trappule nc’ère fennute nu uaglione.
“Allore si tu, ca t’arruobbe i galline mèje”
“Je nò, je nò”, alluccàje Pinocchio. «Je so trasute pe piglià surtante nu ràppule d’uve».
«Chi arròbbe a ll’uve è capace d’arrubbà tutte, pure ll’ate ròbbe. T’agge dà na lezione ca t’aje recurdà pe ciént’anne”.
Arapètte a trappule é pigliàje Pinocchio pu cuolle é su purtàje, i pìse, nfìne dint’a curtégle d’a case soje. Llà u sbattètte pe tèrre é, cu nu pède ncòppe u cuolle, nce decètte : «S’è fatte tarde é me n’agge ì a durmì. I cunte i facimme dimane. Mò, date che m’è muorte u cane ca me facéve a uàrdje i nòtte, tu pigle sùbbete u pòste sùje”.
Nce nfelàje nu cullare cu i spunzune i fiérre é cu na catenèlle l’attaccàje nfacce u mure.
“Si stanòtte afosse chiòvere, te può méttere din-t’a cucce d’u cane. Si afossere venì i mariuole, recuordete d’alluccà fòrte”.
U cuntadine se ne trasètte dinte é u pòvere Pinocchio rummanètte llà fòre, chine i paùre, cchiù muorte ca vive.
Tenéve fridde, tenéve fàmme é tenéve paure.
Ogne tante se mettéve a chiàgnere é se decéve : «Me stà bbuone, agge vulute fà u vagabonde, agge vulute dà rètte i cumpagne malamènte é mò me mpàre a nun fà cchiù u bancunare. Si fosse rimaste a case cu pàteme nun me truvasse ccà a fa u cane i uàrdje.
Ah, Si putesse nàscere n’ate vòte! Mò è tarde é nun nce stà cchiù niénte a fà”. Fatte stu sfòghe i còre, trasètte dint’a cucce é
s’addurmentàje..
Capitolo 22°
Pinocchio scopre i ladri e, per ricompensa di essere stato fedele, viene liberato.
Pinocchio durméve a suonne chine, già a nu pare d’ore, quanne sentètte nu zurre-zurre dint’a curtégle. S’affacciàje, appéne-appéne é chiàne-chiàne, c’a cape fòre é vedètte ca quatte anemàle, ca parévene jatte, nciuciàvene fra llòre. Une i chiste s’avvicenàje a uardiòle é decètte: “Bbòne sére Gnafrù”. “Je nun me chiamme Gnafrù”, respunnètte
Pinocchio. “E chi sì tu”? “Je songhe Pinocchio”. “E che ffàje llòche”?
“Facce u cane i uàrdje”.
“E Gnafrù addo stà”?
“E’ muorte stammatìne”.
“Muorte? Pòvere bèstje. Ere accussì brave. Ma pure tu tiéne a facce i nu cane bbuone”.
“Ma je nun songhe nu cane”.
“E allore chi sì”?
“Je songhe nu mamuocce”.
«E fàje u cane i uàrdje»?
“Pe punezione”.
“Và bbuò, je mò te facce u stèsse patte ca tenéveme cu Gnafrù é tu sarràje cèrtamènte cuntènte”.
“E che patte tenìveve”?
“Nuje venimme ccà na vòte a semmàne, comm’àmme fatte sèmpe, a fa na vìsete u pullare, addo stànne i galline. Nce pigliàmme cìnqe galline. Quàtte nce mangiàmme nuje é une a damme a té, sèmpe, però, é capìsceme bbuone, ca tu te stàje zitte é nun scìte u patrone”.
“Gnafrù facéve pròprje accussì”?
“Facéve sèmpe accussì, tante ca sìmme jùte sèmpe d’accòrde. Isse durméve tranquille é nuje a matine nce facéveme truvà na galline, spunnate é pulezzàte, ncoppe a ll’àsteche d’a casarèlle soje, p’a primme marènne”.
Quanne i quatte faine, chiste èrene chille animale, credénnese sicure di fatte llòre, s’avvicenàrene u pullare, arapèttere a pòrte é, zitte-zitte, trasèttere dinte, arète a llòre Pinocchio, zitte-zitte,pur’isse, comm’è llòre, sènze se fa accòrgere, sbattètte e nchiudètte a pòrte, teràje u rucchètte é, pe paure ch’arapéssere, nce ncatastàje pure nu cantone é accummenciàje a bbaià comme nu cane, nu vère cane i uàrdje.
U cuntadine sentètte i strille, zumpàje d’u liétte, pigliàhe u fucile é, affacciànnese a fenèste, dummannàje: “Chi è”’
“Nce stanne i mariuole” respunnètte Pinocchio.
“Addo stanne”?
“Dinte u pullare”.
“Mò scénne sùbbete”.
U cuntadine scennètte i corze, jètte dint’u pullare, pigliàje i faìne é, a une a vòte, i mettètte dint’a nu sacche c’attaccaje bbuone.
“Dimane ve pòrte add’u chianchiére pe ve fa fà a pèlle”.
Po’ se fermàje vicine a Pinocchio e nce dummannàje:
“Comme è fatte a scuprì i mariuole? E penzà ca Gnafrù nun s’è màje accòrte i niénte”.
Pinocchio, penzanne c’u cane ère muorte, nun respunnètte a chéste dumande.
E u cuntadine: “Quanne so arrevàte i faìne, tu durmive o stive scetate”?
“Durméve. Agge sentute nu zurre-zurre é me so scetàte. Chille so venute vicine a mé e m’ànne ditte ca se je m’avésse fatte i fàtte miéje é me fosse state zitte, llòre m’a fossere rialàte na galline già spennate, comme facévene cu Gnafrù.. Je nun nce so state a chìste juoche è t’agge scetate“.
“Brave! Si nu uaglione in gambe é je pe chéste te sciògle é te làsce lìbbere i turnà a case toje”.
E sciugliètte a Pinocchio.
(continua)
